Βασιλική Δ

έξω από τα παλαιοχριστιανικά τείχη της Νικόπολης αλλά μέσα και κοντά στα ρωμαϊκά τείχη και τη ΝΑ τους πύλη, πάνω στον χαμηλό λόφο «Καραούλι» με θέα στην πόλη και τον Αμβρακικό Κόλπο, βρίσκεται η Βασιλική Δ.

Γνωστή και ως Βασιλική Ασυρμάτου οφείλει την αποκάλυψή της σε ένα τυχαίο γεγονός, όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ο ΟΤΕ ξεκίνησε εκσκαφές στον λόφο προκειμένου να εγκαταστήσει στη κορυφή του κεραία ασυρμάτου.

Πρόκειται για τρίκλιτη, ξυλόστεγη Βασιλική με τριμερές εγκάρσιο κλίτος, κύριο χαρακτηριστικό των βασιλικών της Νικόπολης με διάδοση σε όλη την Ήπειρο. Το εγκάρσιο κλίτος συνίσταται στη διαμόρφωση του ανατολικού τμήματος του ναού σε τρία διαμερίσματα: το πρεσβυτέριο (Ιερό Βήμα) στο κέντρο και δύο πλευρικά παραβήματα, χωρίς σαφώς ορισμένη χρήση.

Η Βασιλική Δ είναι εφοδιασμένη με αίθριο, εν μέρει ανασκαμμένο σήμερα, νάρθηκα και προσκτίσματα στο δυτικό τμήμα, απαραίτητα για τις λατρευτικές ανάγκες της εποχής. Ο νάρθηκας επικοινωνεί ανατολικά με αψιδωτή αίθουσα, γνωστή ως «διακονικό» (χώρος κατάθεσης των προσφορών των πιστών).

Το χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τη Βασιλική Δ από τις υπόλοιπες βασιλικές της Νικόπολης -σε συνδυασμό με τη θέση της εκτός τειχών- είναι ο κοιμητηριακός της χαρακτήρας, τον οποίο πιστοποιεί η ανεύρεση 25 τουλάχιστον ταφών κάτω από τα δάπεδα των δύο παραβημάτων της. Ξεχωρίζει η ταφή ακέφαλου νεκρού (μάρτυρα;) σε πολυτελέστατη μαρμάρινη σαρκοφάγο εργαστηρίου της Κωνσταντινούπολης.

Η ανέγερση της Βασιλικής Δ τοποθετείται στο α’ μισό του 6ου αι. μ.Χ.