ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022
Γυάλινο αγγείο με προχοή
1ος αι. μ.Χ.
Ένα ασυνήθιστο γυάλινο αγγείο, ύψους 8 εκ., συνόδευε τον νεκρό ενός τάφου της Βόρειας Νεκρόπολης της Νικόπολης. Χαρακτηριστικό του αγγείου είναι η προχοή που βρίσκεται στο μέσον περίπου του σφαιρικού του σώματος.
Τα γυάλινα αγγεία αυτού του τύπου δεν είναι πολύ συνηθισμένα στη Νικόπολη, αφού μόλις δύο ακόμη έχουν βρεθεί από τις ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο. Είναι γνωστά ως «θήλαστρα», η χρήση τους όμως για τον θηλασμό των βρεφών αμφισβητείται κυρίως λόγω του εύθραυστου –επικίνδυνου- υλικού τους, παρότι υπάρχει σχετική μαρτυρία [Muscio, Γυναικεία, CXVII]
Έχει προταθεί επίσης η χρήση τους ως «λαδωτήρι» για το γέμισμα των πήλινων λυχναριών με λάδι, ενώ κατά μία άλλη άποψη ερμηνεύονται ως ιατρικά σκεύη για την ενστάλαξη φαρμακευτικών υγρών. Παρόμοια γυάλινα αγγεία του 18ου αι. από την Ισπανία, με την ονομασία «porrón», χρησιμοποιούνταν για την κατανάλωση ποτού από ψηλά (χωρίς επαφή με το στόμα) διαδοχικά από τα μέλη μιας παρέας.
Η παραγωγή γυάλινων αντικειμένων (αγγεία, κοσμήματα κ.α.) περιελάμβανε δύο βασικά στάδια, την παρασκευή αρχικά του γυαλιού (υαλοποιία – πρωτογενής παραγωγή) από τις πρώτες ύλες (άμμος, σόδα και ασβέστιο) και την κατασκευή στη συνέχεια των αντικειμένων από το έτοιμο γυαλί (υαλουργία – δευτερογενής παραγωγή).
Εργαστήρια υαλοποιίας, τουλάχιστον της ρωμαϊκής περιόδου, έχουν εντοπιστεί μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Από εκεί, το γυαλί διαμορφωμένο σε ορθογώνια τεμάχια ταξίδευε στις δυτικές επαρχίες της αυτοκρατορίας, στα τοπικά εργαστήρια υαλουργίας που λειτουργούσαν ως μικρές μονάδες στην περίμετρο συνήθως των πόλεων.
Ο υαλουργός εφάρμοσε για την κατασκευή του αγγείου μας την τεχνική της ελεύθερης εμφύσησης: το αγγείο διαμορφώνεται με τη διοχέτευση της ανθρώπινης αναπνοής μέσω ενός θερμομονωτικού σωλήνα (ράβδος/ υαλουργική κάνη), στην άκρη του οποίου τυλίγεται μία θερμή, ημίρρευστη μάζα γυαλιού.
Η εφεύρεση της ελεύθερης εμφύσησης έγινε στη συροπαλαιστινιακή περιοχή τον 1ο αι. π.Χ. και σύντομα, μέχρι τα μέσα του επόμενου αιώνα, διαδόθηκε σε όλη την αυτοκρατορία. Επέτρεψε την εύκολη (μικρότερη ποσότητα γυαλιού και λιγότερος χρόνος) κατασκευή γυάλινων αγγείων, τη μείωση της αξίας τους και κατ’ επέκταση τη μαζική διάδοσή τους.
Σήμερα, το αγγείο εκτίθεται στη δεύτερη αίθουσα του ΑΜΝ, στην ενότητα «Η ζωή μετά»
Δείτε το έκθεμα του μήνα στη Συλλογή του ΑΜΝ
«Το ανέκδοτο της άθραυστης φιάλης»
Υπήρξε ένας γυαλάς, που τα κατάφερε να φτιάξει μία φιάλη από άθραυστο γυαλί. Του επέτρεψαν λοιπόν να παρουσιαστεί μπροστά στον Καίσαρα (Τιβέριος), για να του την προσφέρει δώρο. Ύστερα, παρακάλεσε τον Καίσαρα να του την ξαναδώσει και την πέταξε χάμω στα πλακάκια. Ο Καίσαρ κατατρόμαξε. Ο γυαλάς, όμως, πήρε από κάτω τη φιάλη, που δεν έπαθε τίποτα, είχε στραβώσει μόνο μια στάλα, λες κι ήταν χάλκινο δοχείο. Ύστερα, έβγαλε από τον κόρφο του ένα μικρό σφυράκι και χωρίς να βιάζεται, διόρθωσε τη φιάλη, που ξανάγινε σαν καινούρια. Τότε πια, νόμισε πως κράταγε τον Δία από τ’ απαυτά του, ιδιαίτερα μάλιστα, όταν ο αυτοκράτορας τον ρώτησε: «Ξέρει κανένας άλλος τη συνταγή;». Η απάντηση ήταν όχι. Και τι λέτε πως έγινε τότε; Ο Καίσαρ είπε και του κόψανε το κεφάλι, γιατί αν γινότανε γνωστό το μυστικό (για το άθραυστο γυαλί), το χρυσάφι θα ήταν πιο φθηνό κι από την κοπριά.
Πετρώνιος, Σατυρικόν (1ος αι. μ.Χ.)[Μτφρ. Άρης Αλεξάνδρου]
Φωτογραφική παρουσίαση
